ΚΩΣΤΑΣ ΜΕΣΑΖΟΣ: Ιουλίου 2022

O Επίσκοπος Ηρακλείας & Ραιδεστού, άγιος Γρηγόριος ο Καλλίδης

Ο άγιος Γρηγόριος, ο Καλλίδης, εορτάζει στις 25 Ιουλίου (ημέρα κοιμήσεώς του) και στις 20 Οκτωβρίου (επέτειος της ανακομιδής του).Είναι νέος σχετικά άγιος και οι εορτές του ορίστηκαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την Ιερά Σύνοδο της Ελλάδας στις 22/5/2003. Έκτοτε συμπεριλαμβάνεται στο Αγιολόγιο της Ανατολικής Ορθόδοξου Εκκλησίας.

Η σχέση του αγίου Γρηγορίου Καλλίδη με τους πρώτους Μικρασιάτες πρόσφυγες του Αιγίου αναφέρεται παρακάτω.

Ο Γρηγόριος, γεννήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 1844 στο Κούμπαο (τουρκ. Kumbağ) Ραιδεστού της επαρχίας Ηρακλείας της Αν. Θράκης από ευσεβείς γονείς, τον Ιωάννη και την Ευφροσύνη. Έδειξε πολύ νωρίς κλίση στην ιεροσύνη και έλαβε τον πρώτο βαθμό το 1862.

Σπούδασε στη Ριζάρειο Σχολή και στη Θεολογική Σχολή Αθηνών. Σύντομα προεχειρίστηκε Αρχιδιάκονος του Mητροπολίτη Αθηνών Θεοφίλου. Το 1873 τον βρίσκει Σχολάρχη στην πόλη της Ραιδεστού. Την επόμενη χρονιά ορίζεται Πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης Ηρακλείας και στις 23/3/1875 εκλέγεται Επίσκοπος Ναζιανζού. Έδεξε μεγάλες ποιμαντορικές, παιδαγωγικές, διοικητικές και πολιτικές ικανότητες, διαφυλάσσοντας τους κατοίκους της Ραιδεστού στο ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-78.

Ραιδεστός και Κούμπαο σήμερα,Πηγή:google earth

Στάλθηκε από το Πατριαρχείο προσωρινά στην Ανδριανούπολη που κινδύνευε από τους Βούλγαρους εξαρχικούς, ενθαρρύνοντας τους χριστιανούς της περιοχής. Στις 12/5/1879 εξελέγη Μητροπολίτης Τραπεζούντας.

Μέσα σε πέντε χρόνια περιφρούρησε το ποίμνιό του από τις επιθέσεις των Τούρκων, μερίμνησε για τη μείωση της φορολογίας των χριστιανών, δημιούργησε προσόδους που κάλυπταν τη λειτουργία των ελληνικών σχολείων και συνέταξε κανονισμό ορθοδόξων κοινοτήτων, αποκαθιστώντας την ομόνοια και τη συνεργασία μεταξύ τους. Συνέβαλε στην ευημερία του Ποντιακού Ελληνισμού.

Στα τέλη του 1884 εξελέγη Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης σε μια πολύ δύσκολη περίοδο όπου βρισκόταν σε κορύφωση το κοινοτικό κίνημα στην πόλη με έντονες διενέξεις που είχαν να κάνουν με την εκλογή των τοπικών αρχόντων, κοινώς «διαίρει και βασίλευε», γεγονός που ευνοούσε τους Τούρκους. Αυτή ήταν η αιτία να συκοφαντηθεί ο Γρηγόριος στο Πατριαρχείο για μεροληψία υπέρ συγκεκριμένων χριστιανικών συντεχνιών-κοινοτήτων και να μετακινηθεί το 1888 στην Κωνσταντινούπολη. Όμως στις 29/4/1889 ομόφωνα αθωώνεται από το Συνοδικό Δικαστήριο, παραιτείται από το μητροπολιτικό θρόνο της Θεσσαλονίκης και θέτει τον εαυτό του στη διάθεση τoυ Πατριάρχη. Λίγους μήνες αργότερα, στις 28/9/1889 εκλέγεται Μητροπολίτης Ιωαννίνων. Το 1892 κλήθηκε ως «αριστίνδην» Συνοδικό μέλος στην Κωνσταντινούπολη όπου διακρίθηκε για την πολυσχιδή δράση του.

Ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου Ζίτσας Ιωαννίνων σήμερα, ο οποίος θεμελιώθηκε από τον άγιο Γρηγόριο όταν ήταν Μητροπολίτης της περιοχής το 1890. Πηγή:http://zitsa.blogspot.com

Ανέλαβε το πατριαρχικό τυπογραφείο, τα μοναστηριακά κτήματα της Πόλης, την προεδρία της Εφορίας της Ιεράς Θεολογικής Σχολής, καθώς και το εκκλησιαστικό δικαστήριο του Πατριαρχείου μέχρι το 1894 όπου επιστρέφει στα Γιάννενα σε μια δύσκολη ιστορικά συγκυρία. Καταφέρνει με τη βοήθεια των Προξένων των ευρωπαϊκών χωρών να προφυλάξει τους χριστιανούς κατοίκους της πόλης και της Ηπείρου από τη μανία των Τούρκων μετά τον αποτυχημένο ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.Γι’ αυτό τιμήθηκε από το ελληνικό κράτος με το παράσημο των Ανωτέρων Ταξιαρχών του Σωτήρος Χριστού. Ας σημειωθεί ότι ήδη και οι Τούρκοι είχαν αναγνωρίσει την αξία του Ιεράρχη το 1885 όταν ο Σουλτάνος τον τίμησε με το επίσημο παράσημο Οσμανιέ Β’ τάξεως!

Ο Γρηγόριος Καλλίδης, επίσκοπος Τραπεζούντας

Το 1902 ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ’ προβιβάζει το Γρηγόριο σε Eπίσκοπο Ηρακλείας και Ραιδεστού. Η εκκλησία της Ηρακλείας ήταν η πρώτη στη περιοχή που ιδρύθηκε από τον Απόστολο Ανδρέα και υπήρξε πρωτεύουσα Μητρόπολη πάσης Θράκης.

Την πενταετία 1902-1907 ο Γρηγόριος έδωσε βαρύτητα στην ίδρυση και λειτουργία ελληνικών σχολείων και με δικά του χρήματα συντηρούσε το σχολείο του χωριού του στο Κούμπαο. Προφύλαξε την επαρχία από Βούλγαρους εξαρχικούς που είχαν απλωθεί και στη Θράκη. Η ελληνική κοινότητα Ραιδεστού τον ανακήρυξε Μεγάλο Ευεργέτη. Είδε όμως πολλούς χριστιανούς και συγγενείς του να απελαύνονται ή να φεύγουν φοβούμενοι την εκδικητική οργή των Τούρκων στον πρώτο διωγμό του 1912-13 εξαιτίας των βαλκανικών πολέμων. Συνεργάστηκε με Αρμένιους, Εβραίους και Τούρκους για να μη δεινοπαθήσει η Ραιδεστός το 1918-19 από τους Οθωμανούς λόγω της ήττας τους στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο. Τον Ιούλιο του 1920 υποδέχτηκε στη Ραιδεστό σε κλίμα ενθουσιασμού και συγκίνησης τον ελευθερωτή ελληνικό στρατό. Το 1921 περιόδευσε στη Θεσσαλία και στη Μακεδονία παροτρύνοντας τους Θρακιώτες πρόσφυγες να επιστρέψουν στον τόπο τους. Η ελευθερία όμως κράτησε μόνο δυο χρόνια. Τον Οκτώβριο του 1922 κρατώντας την «προσφυγική» Ράβδο οδήγησε σώους χιλιάδες χριστιανούς πρόσφυγες στην Ελλάδα κατά την αναίτια εκκένωση της Ανατολικής Θράκης.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε στη Θεσσαλονίκη αφήνοντας, μετά από μια σύντομη ασθένεια, στις 23 Ιουλίου 1925, την τελευταία του πνοή. Κηδεύτηκε στις 25 Ιουλίου και η σορός του κατέληξε στο Κοιμητήριο της Ευαγγελίστριας. Πενήντα τέσσερα χρόνια μετά, στις 20 Οκτωβρίου 1979, ο Μητροπολίτης Θεσ/νίκης Παντελεήμων ο Β’ έκανε την ανακομιδή των ιερών λειψάνων, τα οποία βρέθηκαν να ευωδιάζουν και να επιτελούν πλήθος θαυμάτων.

Η εικόνα του αγίου Γρηγορίου Καλλίδη.Πηγή: Αντώνιος Πατρικίου «Ο Άγιος Γρηγόριος (Καλλίδης)» Εκδ. ΤΕΡΤΙΟΣ

Σήμερα φυλάσσονται σε αργυρή λάρνακα στον Ιερό Ναό Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης. Ο βίος, τα θαύματα του Αγίου Γρηγορίου Καλλίδη, ιστορικά στοιχεία, ο Παρακλητικός Κανόνας καθώς φωτογραφίες και έγγραφα περιλαμβάνονται στο βιβλίο του Αντώνη Πατρικίου «Ο Άγιος Γρηγόριος (Καλλίδης)» Εκδ. ΤΕΡΤΙΟΣ.

ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΟ ΑΙΓΙΟ

Στο διωγμό των Νεότουρκων το 1912-13 η αδελφή του Γρηγορίου, Φωτεινή Καλλίδη σύζυγος του θανόντος σε ναυτικό δυστύχημα Κυριάκου Παπανδρέου, φεύγει από το Κούμπαο φοβούμενη για τη ζωή της οικογένειάς της. Παίρνει μαζί τους δυο γιούς της Ιωάννη και Παντελή δεκατεσσάρων και δέκα ετών αντίστοιχα και την επτάχρονη κόρη της Αρχοντούλα. Ο μεγαλύτερος γιός της Αναστάσιος εργαζόταν στη Ρωσία και επέστρεψε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πρώτος σταθμός τους ήταν η Μυτιλήνη όπου παρέμειναν λίγους μήνες και κατόπιν μέσω Πειραιά ήρθαν στο Αίγιο, μαθαίνοντας ότι θα έβρισκαν απασχόληση. Αρχικά φιλοξενήθηκαν στο σπίτι του γιατρού Καρπέτα μέχρι να βρεθεί κατάλυμα και εργασία. Βρέθηκε γι’ αυτούς μια αγροικία στα χτήματα Α. Λιάπη στην περιοχή της Αλυκής.

Τα αγόρια έκαναν αγροτικές, οικοδομικές, κτηνοτροφικές δουλειές ακόμα ως λούστροι εργάστηκαν για τα προς το «ζην» στην πλατεία του Αιγίου, ενώ η μητέρα δούλευε σε σπίτια και στις σταφιδαποθήκες όπως αργότερα η κόρη της Αρχοντούλα. Με τα πρώτα χρήματα η οικογένεια άρχισε να αγοράζει τμηματικά τα κτήματα των αδελφών Λαμπούδη, Αιγιωτών δικηγόρων που ζούσαν στην Αθήνα, στη θέση Λιβαδάκια επί της οδού Παυσανίου, έκτασης περίπου δεκαπέντε στρεμμάτων, χτίζοντας το πρώτο σπίτι. Τα δυο αδέρφια Ιωάννης και Παντελής Παπανδρέου πολέμησαν στο Μικρασιατικό Πόλεμο με τη στρατιά της Σμύρνης. Ο Ιωάννης επέστρεψε το 1921 ανάπηρος πολέμου με κρυοπαγήματα στα άνω άκρα, ο Παντελής μάχιμος στην εκστρατεία του Σαγγάριου κατάφερε να επιζήσει μετά την κατάρρευση του μετώπου τον Αύγουστο του 1922, ενώ ο Αναστάσιος βρήκε την οικογένειά του πολύ αργότερα. Η αδερφή του Γρηγορίου, Φωτεινή Παπανδρέου-Καλλίδη πέθανε στο Αίγιο το 1936 έχοντας αποκαταστήσει και τα τέσσερα παιδιά της στη νέα πατρίδα.

Σήμερα στην οδό Παυσανίου κάτω από τις παλιές σιδηροδρομικές γραμμές υπάρχουν τέσσερα σπίτια των παιδιών της Φωτεινής Καλλίδη-Παπανδρέου, ανιψιών του Αγίου Γρηγορίου Καλλίδη που ανήκουν στους απογόνους τους. Σε ένα από αυτά ο γράφων γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια…

Θυμάμαι τον παππού Παντελή να μου διηγείται αμέτρητες ιστορίες από τη Μικρασιατική Εκστρατεία και τη γιαγιά Αρχοντούλα συζ. Γεωργίου Φαλίδα -ήταν βαφτιστήρα του Αγίου - να αναφέρει μέχρι τα γεράματά της: «Είμαι πρόσφυγας»! Δεν ξέχασε ποτέ το Κούμπαο, τον τόπο που γεννήθηκε αλλά ξεριζώθηκε.