ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΚΑΙ ΙΤΑΛΟΙ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΑΙΓΙΟ.Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ

 

Συσσίτιο στην Κατοχή: Φωτο Βούλας Παπαϊωάννου, Μπουσείο Μπενάκη

Στις 4 Μαΐου 1941, ημέρα Κυριακή, οι ναζιστικές δυνάμεις μπαίνουν στο Αίγιο. Εισέρχονται από την οδό Ταξιαρχών με τα  μηχανοκίνητά τους πάνοπλοι. Νωρίτερα Γερμανοί μοτοσικλετιστές έχουν ελέγξει την παλιά γέφυρα Μεγανίτη για τυχόν εκρηκτικά. Αυτοί ήταν μέρος της μεραρχίας του στρατηγού Ντήντριχ που είχε καταλάβει την Πάτρα μια εβδομάδα νωρίτερα.

Σπάνια φωτογραφία.Τα πρώτα Γερμανικά τανκς στο Αίγιο.Πηγή:Βήμα της Αιγιαλείας-Φάνης Ζουρόπουλος

Η πρώτη πράξη τους ήταν να κατεβάσουν την ελληνική σημαία από το 1ο Γυμνάσιο που τότε λειτουργούσε ως Στρατιωτικό Νοσοκομείο και να ανεβάσουν τη Σβάστικα. Ο τότε δήμαρχος Αιγίου Σωτήρης Σταυρουλόπουλος, περίλυπος, παρέδωσε την πόλη στο Γερμανό Ταγματάρχη στο Δημαρχείο Αιγίου που βρισκόταν στον Κήπο των Ψηλών Αλωνίων.

Γερμανοί αξιωματικοί φωτογραφίζονται στο μπαλκόνι σπιτιού του Αιγίου.Πηγή:Βήμα της Αιγιαλείας-Φάνης Ζουρόπουλος

Οι κάτοικοι κλείστηκαν στα σπίτια τους ακούγοντας τις ερπύστριες των οχημάτων να κροταλίζουν στους δρόμους της πόλης. Οι Γερμανοί επίταξαν σχεδόν όλα τα αρχοντικά της πόλης για τις ανάγκες του στρατού τους μεταξύ αυτών, το Παναγιωτοπουλέικο, το σημερινό Δημαρχείο, το 1ο Γυμνάσιο, το 4ο Δημοτικό Σχολείο (Λαογραφικό Μουσείο)  με το απέναντι διατηρητέο νεοκλασικό κτίριο της οικογένειας Μεσσηνέζη,το νεοκλασικό Ζαγκλίφα, το ξενοδοχείο "Σπλέντιτ" (εκεί που στεγάζονται σήμερα τα ΕΛΤΑ),το ξενοδοχείο "Χελμός" στην παραλία που σήμερα είναι εγκαταλελειμμένο και άλλα...Το πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου έφτασαν οι Ιταλοί κατακτητές της μεραρχίας "Πιεμόντε" με επικεφαλής τον Ιταλό διοικητή Τζιοβάνι Μποτζιοβάνι να εγκαθίσταται στην "Ανάπλαση" επί της οδού Ανδρέου Λόντου όπου εκεί έπαιρναν και το μεσημεριανό φαγητό τους. Κάθε πρωί ένας πάνοπλος Ιταλικός Λόχος ανέβαινε στο γήπεδο για ασκήσεις, ενώ το μεσημέρι κατέβαινε την οδό Μητροπόλεως τραγουδώντας το φασιστικό τραγούδι Viencere (Θα νικήσουμε). Ιταλοί Καραμπινιέροι(χωροφύλακες) εγκαταστάθηκαν όχι μόνο στο κέντρο της πόλης αλλά και στο λιμάνι. Οι Γερμανοί κράτησαν  το δικό τους Φρουραρχείο και κτίρια κάτω από τα Ψηλά Αλώνια όπου τοποθέτησαν συρματοπλέγματα και πολυβολεία για τη φύλαξή τους. (Μεταξύ των οδών Δεσποτοπούλων-Μητροπόλεως-Μελετοπούλων-1ης Μάη 1886)

Tο λιμάνι του Αιγίου με την πλούσια εμπορική κίνηση μαζί με το σιδηροδρομικό σταθμό,τις αποθήκες και τη Χαρτοποιία μπήκαν εξαρχής στο στόχαστρο Ιταλών και Γερμανών.Πηγή: Κάρτα της εποχής του 1930.

Το Γερμανικό Φρουραρχείο με διαταγές απαγόρευσε από την πρώτη ημέρα τη νυχτερινή κυκλοφορία, την κατοχή όπλων, τη χρήση ραδιοφώνων και τις συγκεντρώσεις πολιτών δίχως άδεια. Μάλιστα η Ανάσταση του Χριστού το Μάιο του 1941 έγινε στις οχτώ το πρωί μέσα στις εκκλησίες και χωρίς το χαρμόσυνο ήχο των καμπανών! Τα σχολεία σταμάτησαν τη λειτουργία τους στα τέλη Μαΐου για το σχολικό έτος 1940-1941.

Όλα αυτά προκάλεσαν τρόμο και ανησυχία στους συμπολίτες μας που άρχισαν να αποθηκεύουν μεγάλες ποσότητες τροφίμων, βλέποντας τον κίνδυνο εφοδιασμού της αγοράς.

Μαύρη Αγορά.Πηγή:https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/45029_i-athina-toy-polemoy-tis-katohis-tis-antistasis-kai-tis-apeleytherosis

Οι Γερμανοί τοιχοκόλλησαν στα Δημόσια Κτίρια και στους δρόμους της πόλης διαταγή περιορισμού του εμπορίου στα τρόφιμα και στα είδη πρώτης ανάγκης. Οι ελλείψεις κυρίως σε αλεύρι ήταν μεγάλες και τα τρόφιμα μοιράζονταν με το δελτίο. Πέραν αυτών, αρκετοί τότε βρήκαν την ευκαιρία να πλουτίσουν πουλώντας πανάκριβα αλεύρι, λάδι και όσπρια στη "μαύρη αγορά".

H Γερμανική Διαταγή της 9ης Μαΐου 1941 που τοιχοκολλήθηκε στο Αίγιο για το εμπόριο. Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Έρευνα" στις 11 Μαΐου 1941.Πηγή: Η Εθνική Αντίσταση στην Αιγιάλεια. Η κατοχή στο Αίγιο, Γεωργίου Θ.Παπαγεωργίου

Οι Γερμανοί τύπωναν ελληνικά χαρτονομίσματα αυξάνοντας τον πληθωρισμό.Οι Αιγιώτες φρόντισαν πολλούς στρατιώτες από το μέτωπο, κυρίως από την Κρήτη, που δε μπορούσαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους και είχαν ανάγκη ρουχισμού, τροφής και προσωρινής εργασίας. Ο κόσμος άρχισε να τρώει χόρτα, λάχανα, φρούτα και κηπευτικά. Ο Νομάρχης Αχαΐας Αλκιβιάδης Μπασιλάρης προέτρεψε τους κατοίκους στην εντατική καλλιέργεια της γης για  να περιοριστεί η επερχόμενη πείνα. Στα τέλη Μαΐου 1941 ζυμώθηκαν αρκετές ποσότητες ψωμιού αλλά δεν έφτασαν για όλους. Έξω από τους φούρνους του Αιγίου δημιουργούνταν ουρές και επεισόδια. Τα χρήματα έχαναν την αξία τους μέρα με τη μέρα και οι συναλλαγές άρχισαν να γίνονται σε είδος (ανταλλαγές).

Εκείνες τις ημέρες έγινε η μεγάλη διάρρηξη στο 1ο Γυμνάσιο - Στρατιωτικό Νοσοκομείο, όπου κλάπηκαν φυλασσόμενα είδη τροφίμων, ρουχισμού, κουβερτών και φαρμάκων που είχαν δοθεί στις πόλεις μετά την κατάρρευση του μετώπου για τις ανάγκες του κόσμου, χωρίς να βρεθεί ο εγκέφαλος της επιχείρησης, παρά τις συλλήψεις που έγιναν.

Συσσίτια και διανομή τροφίμων με δελτίο. Πηγή: Αρχείο ΕΡΤ

Οι Αιγιώτες άρχισαν  να οργανώνουν την "Εφορεία Συσσιτίων Αιγίου" κάνοντας εράνους για να αντιμετωπίσουν την πείνα και τις ελλείψεις τροφίμων. Ψωμί και τρόφιμα σπάνιζαν και στο Άσυλο Ανιάτων, το οποίο είχε ιδρύσει   ο γιατρός Κλεομένης Οικονόμου για τους  γέροντες που περνούσαν τις τελευταίες ημέρες της ζωής τους.

Οι Ιταλοί κυκλοφόρησαν στις 3 Αυγούστου 1941, διαταγή παράδοσης όπλων, εξαρτημάτων και πολεμικού υλικού, απειλώντας τους παραβάτες ακόμα και με θανατική ποινή.

Γερμανοί και Έλληνες συνεργάτες τους στην πλατεία Αγίας Λαύρας. Γι' αυτούς δεν υπήρξε πείνα! Πηγή: Βήμα της Αιγιαλείας-Φάνης Ζουρόπουλος 

Όσο οι ημέρες περνούσαν, η πείνα μεγάλωνε, η μαύρη αγορά αυξανόταν και οι θάνατοι πολλαπλασιάζονταν. Στο Αίγιο άρχισαν να εμφανίζονται μικρά παιδιά με πρησμένα πόδια λόγω έλλειψης ελαιόλαδου στη διατροφή τους. Η μαύρη αγορά, οι κατασχέσεις από τους κατακτητές, η αδυναμία καλλιέργειας της γης λόγω του πολέμου και της επιστράτευσης των νέων μας το 1940, ήταν οι αιτίες που μειώθηκαν τα γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, κάνοντας το χειμώνα του 1941-1942 εφιάλτη για τους Έλληνες σε όλη την επικράτεια. Από τον Οκτώβριο του 1941 η παιδική θνησιμότητα στο Αίγιο αυξήθηκε. Δεκάδες παιδιά τριγύριζαν στην πόλη ζητιανεύοντας κάτι που δεν υπήρχε...ψωμί! Τεράστιες ελλείψεις καταγράφονταν σε τρόφιμα, καύσιμα, σαπούνι...Μεγάλες ποσότητες σταφίδας και ελαιόλαδου κατασχέθηκαν παράνομα από τους κατακτητές. Κάθε Γερμανός στρατιώτης είχε δικαίωμα να πάρει για τον εαυτό του και το σπίτι του ένα πεντόκιλο λάδι!

Πολλοί Αιγιώτες παίρνοντας ότι πολύτιμο κατείχαν ανέβαιναν στα χωριά του Αιγίου και των Καλαβρύτων για να το ανταλλάξουν με αλεύρι, καλαμπόκι και όσπρια. Αρκετοί χωρικοί βρήκαν τότε την ευκαιρία να πλουτίσουν, λαμβάνοντας αντικείμενα μεγάλης αξίας, με αντάλλαγμα λίγα τρόφιμα. Η πείνα δημιουργούσε πρηξίματα στα πόδια, κατόπιν αποβιταμίνωση, απώλεια βάρους και τελικά εξάντληση και θάνατο στον άνθρωπο. Η φυματίωση επίσης θέριζε  τότε μικρούς και μεγάλους.

Σκελετωμένα παιδιά της Κατοχής.Πηγή:https://www.news247.gr

Τα λαϊκά συσσίτια του Ερυθρού Σταυρού που λειτούργησαν το 1941 από την Εφορεία Συσσιτίων Αιγίου, έσωσαν πολλούς κατοίκους και κυρίως παιδιά, προσφέροντας μπλουγούρι από κομμένο βρασμένο σιτάρι, φασόλια, ρεβίθια και σούπα. Τα πρώτα συσσίτια στεγάζονταν στο 1ο και 2ο Δημοτικό Σχολείο καθώς και στο υπόγειο της Δημοτικής  Βιβλιοθήκης. Τα κεντρικά γραφεία των συσσιτίων στεγάζονταν στην οδό Μεσσηνέζη. 

Αίγιο, Χριστούγεννα του 1943.Οδός Κλεομένους Οικονόμου και Μητροπόλεως γωνία. Εμφανής η μιζέρια, η πείνα και η δυστυχία στη διάρκεια της Κατοχής. Πηγή: Βήμα της Αιγιάλειας, Φάνης Ζουρόπουλος

Στις αρχές του 1943 λειτούργησαν ξεχωριστά παιδικά συσσίτια από τον Ερυθρό Σταυρό επί της οδού Ανδρέου Λόντου, όπου σιτίζονταν δύο  χιλιάδες παιδιά της πόλης μέχρι εννέα ετών! Σούπες ζυμαρικών, φασολάδες, διανομή γάλακτος και μπλουγούρι προσφέρονταν από το πρωί στις 5:30 μέχρι τις 07:00 π.μ. Οι Γερμανοί στρατιώτες περνούσαν για να ελέγξουν την "τάξη" και μοίραζαν κλοτσιές και καρπαζιές σε πεινασμένα, κουρελιασμένα και ξυπόλυτα παιδάκια που δε μπορούσαν να τους βλάψουν...

Αρκετοί Αιγιώτες έδιναν ότι μπορούσαν στους εράνους για τα συσσίτια και το αίσθημα της αλληλεγγύης και της συμπαράστασης ήταν έντονο στους περισσότερους κατοίκους. Άνδρες και γυναίκες κάθε επαγγέλματος βοηθούσαν εθελοντικά για να αντιμετωπιστεί η πείνα με προεδρεύοντα το Μητροπολίτη Αιγιαλείας και Καλαβρύτων κ.κ. Θεόκλητο.

Σε γενικές γραμμές η πείνα στο Αίγιο δεν ήταν όπως στην Αθήνα και στις άλλες μεγαλουπόλεις. Η έλλειψη παραγωγής το 1941 ήταν παροδική. Το 1942 και 1943 η αιγιάλεια γη έβγαλε θησαυρό από χόρτα και παραγωγή λαδιού. Η έλλειψη σιταριού καλύφθηκε με τη "μπομπότα", είδος ψωμιού από κριθάρι και καλαμπόκι, ενώ κάποιες φορές ο Ερυθρός Σταυρός κατάφερνε να στέλνει μέσω του σιδηροδρόμου μερικά βαγόνια γεμάτα αλεύρι για τις ανάγκες του κόσμου. Η γεωργική παραγωγή και οι ανταλλαγές περιόρισαν τους θανάτους. Σήμερα έχουν διασωθεί και καταγραφεί πολλές μαρτυρίες για εκείνη την εφιαλτική εποχή όπως η παρακάτω...

Το Γενάρη του 1944, ο πατέρας μου Νικόλαος Μεσάζος ήταν δεκατριών ετών, το μεγαλύτερο παιδί μιας πολύτεκνης οικογένειας. Έχοντας σταματήσει το σχολείο - το 4ο Δημοτικό Σχολείο Αιγίου είχε επιταχτεί από τους κατακτητές - βοηθούσε στο καφενείο τον παππού κάτω από την Παναγία Τρυπητή. Δύο φορές με θαλασσοταραχή, χρησιμοποιώντας τα κουπιά και τα πανιά της βάρκας τους, έφτασε στην απέναντι ακτή της Ρούμελης, απόσταση 7,5 ναυτικών μιλίων από το Αίγιο, για να ανταλλάξει ψάρια με κρέας, ριψοκινδυνεύοντας τη ζωή του στα κύματα του Κορινθιακού. Τρίτη φορά ο παππούς δεν τον έστειλε...

17 Σεπτεμβρίου 1944.Η τελευταία φωτογραφία- τραβηγμένη από το Σπύρο Γιαννακόπουλο που διέφυγε της ομηρείας-των Γερμανών που αποχωρούν ηττημένοι από το λιμάνι του Αιγίου.

Πηγές:

        Η Εθνική Αντίσταση στην Αιγιάλεια.Η κατοχή στο Αίγιο, Γεωργίου Θ.                 Παπαγεωργίου

         Αίγιο:1940-2010,Βελαώρα Κώστα & Τζεραβίνη Γιώργου

        Διδακτορική διατριβή.Κατοχή και Αντίσταση στην Αχαΐα: Κοινωνικές και                                               Εκπαιδευτικές  Διαστάσεις, Φιλοσόφου Μαρία

        Εφημερίδα "Έρευνα Αιγίου"11/5/1941,3/8/1941,26/10/1941,1/6/1975

        Εφημερίδα "Βήμα της Αιγιάλειας", Αρχείο Φάνη Ζουρόπουλου

        Αρχείο ΕΡΤ

        https://www.news247.gr

        https://www.efsyn.gr