ΚΩΣΤΑΣ ΜΕΣΑΖΟΣ: Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΕΜΕΝΗΣ.Η ΧΑΜΕΝΗ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΜΥΣΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΒΟΣΤΙΤΣΑΣ.

Σάββατο 23 Ιανουαρίου 2021

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΕΜΕΝΗΣ.Η ΧΑΜΕΝΗ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΜΥΣΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΒΟΣΤΙΤΣΑΣ.

To Μονύδριο του Αγίου Γεωργίου Τεμένης ως ιερός ναός στις αρχές του 20ου αιώνα με τον τεράστιο πλάτανο και τη σκάλα για την καμπάνα.

Πηγή: Σπάνια φωτογραφία από το Αρχείο Τεκμηρίωσης του Ιωάννη Κολιόπουλου

Η μονή του Αγίου Γεωργίου στην οποία έγινε η Μυστική Συνέλευση της Βοστίτσας "περί το Αίγιον'' και απασχόλησε ερευνητές και ιστορικούς ποτέ δε χάθηκε. Βρισκόταν στην ίδια θέση που είναι σήμερα πεντακόσια χρόνια τώρα. Απλά δεν είχε ερευνηθεί ποτέ επιστημονικά.

Από την ερευνητική εργασία του κ. Ιωάννη Κολιόπουλου ήρθε η ανακάλυψη. Πριν ένα περίπου χρόνο, στις 27/10/2019 με την παρουσίαση του βιβλίου "Ο Αη Γιώργης της Τέμενης-Το Μονύδριο της Συνέλευσης" των κ.κ. Μπεντεβή & Δημητρίου, πήρε το δρόμο της επίσημης ιστορικής τεκμηρίωσης.

Το παλιό μονύδριο - ναός του Αγίου Γεωργίου Τέμενης είναι ένα ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ 168/8-3-1983) της τελευταίας περιόδου του Βυζαντίου, κτίσμα του 15^ου ή των αρχών του 16ου αιώνα. Στο μνημείο διακρίνονται τόσο το αρχικό του σχήμα όσο και οι μετέπειτα επισκευαστικές προσθήκες για τους λόγους που θα αναφερθούν παρακάτω.

Η περιοχή ήταν στα χρόνια της Βενετοκρατίας και στη Β' περίοδο της Τουρκοκρατίας, όλο το 18ο αιώνα, Μετόχι-Ζευγολατείο της Ι.Μ. Ταξιαρχών σύμφωνα με τον Κώδικα της Μονής και το Ενετικό Κτηματολόγιο του 1700,συνορεύουσα με κτήματα του Mεγάλου Σπηλαίου. Τα ακριβή όρια χάθηκαν όμως με την καταστροφή των Κωδίκων (που θα ήταν αξιόπιστη ιστορική πηγή) της μονής του Μεγάλου Σπηλαίου στη μεγάλη πυρκαγιά του 1934.Ένα από τα 10 Ζευγολατεία της περιοχής που συμπεριλαμβάνονται στο Βενετικό Κτηματολόγιο ήταν της Άνω και Κάτω Τέμενης.

Ζευγολατείο ή Ζευγολατιό σημαίνει σπαρμένος αγρός, αγροικία, υποστατικό, ενώ Μετόχι σημαίνει έκταση-κτήμα Μονής εκτός της περιοχής της ανεξάρτητο με ή χωρίς ναό. Η διαφορά ανάμεσα στο χωριό και στο ζευγολατιό είναι ότι το χωριό είναι εκτός πόλης, ενώ το ζευγολατιό είναι κοντά στην πόλη/χωριό, στην ευρύτερη περιοχή της. Άρα όχι μόνο ετυμολογικά αλλά και πρακτικά η Τέμενη του 19^ου αιώνα ήταν τμήμα-συνέχεια της Βοστίτσας!

Σκαρίφημα του παλαιού ναού Αγίου Γεωργίου

Πηγή: Αρχείο Τεκμηρίωσης Ιωάννη Κολιόπουλου

Ο κυρίως ναός του παλιού Αη Γιώργη, που η ανέγερσή του προσδιορίζεται χρονικά στα τέλη του 15^ου αιώνα, έχει διαστάσεις ορθογωνίου μεγέθους(17μ.Χ8,15μ.Χ4,90μ.) κατασκευασμένος από φυσικούς ημιλαξευτούς και λαξευτούς λίθους σε υπερμπατική, συμπαγή κατασκευή. Η οροφή καλύπτεται από δίρριχτη, ξύλινη στέγη με επικεράμωση. Εσωτερικά φέρει φορητές εικόνες που διέσωσαν οι κάτοικοι από τον πρώτο λατρευτικό χώρο της Τέμενης, τον κατεστραμμένο ναό του Αγίου Αθανασίου του 19^ου αιώνα. Προφανώς οι Τεμεναίοι αναζήτησαν νέο χώρο λατρείας στο παλιό μονύδριο του Αγίου Γεωργίου που ήταν στον οικισμό.

Η επιγραφή του Τέμπλου του 1843

Πηγή: Αρχείο Τεκμηρίωσης Ιωάννη Κολιόπουλου

Εύκολα μετατράπηκε σε ναό με την προσθήκη του τέμπλου το 1843, των αναβαθμίδων των θυρών, της κόγχης, των στασιδιών και πολύ αργότερα του τσιμεντένιου δαπέδου που σκέπασε το ψηφιδωτό με το δικέφαλο αετό! Οι καμπάνες του νέου ναού ήταν για πολλά χρόνια κρεμασμένες στο μεγάλο πλάτανο και στο κυπαρίσσι έξω από το ναό όπως μαρτυρούν παλιές φωτογραφίες και ο επίτροπος ή ο ιερέας ανέβαιναν με σκάλες για να σημάνουν. Ο μεγάλος πλάτανος-υπήρχαν μέχρι τα μέσα του 20^ου αιώνα τρεις, σήμερα έχει μείνει ένας - κόπηκε για να διαπλατυνθεί ο δρόμος προς την παραλία μπροστά από το ναό. Παρατηρούνται επίσης ελλείψεις τοξωτών παραθύρων που έχουν οι εκκλησίες, και απουσία τοιχογραφιών. Δίπλα διασώζεται και σήμερα ο μικρός οικίσκος - τότε ήταν κελί - για τη διαμονή του μοναχού - υπηρέτη.

Η κόγχη, νεότερη προσθήκη στο κτίριο στα μέσα του 19ου για τη μετατροπή της μονής σε εκκλησία.

Πηγή: Αρχείο Τεκμηρίωσης Ιωάννη Κολιόπουλου

Όλα τα βασικά χαρακτηριστικά, καθώς και άλλες αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες που παρουσιάζονται από την κ. Χρύσα Δημητρίου, Θεολόγο, Αρχαιολόγο στο βιβλίο των Μπεντεβή & Δημητρίου «Ο Αη Γιώργης της Τέμενης, το Μονύδριο της Συνέλευσης» δηλώνουν ξεκάθαρα ότι το μνημείο ήταν Μονύδριο ή Κάθισμα που όμοια συναντάμε σε μεγάλες ιστορικές Mονές του Αγίου Όρους και της Πάτμου, στην περιοχή των Αγράφων και στις Σέρρες. Μονύδρια άλλωστε βρίσκουμε στην περιφέρεια της Ι.Μ Καλαβρύτων και Αιγιαλείας όπως το ερειπωμένο μονύδριο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου (σημερινή μονή από το 1987),το μονύδριο της Αγίας Τριάδας στο Λειβάρτζι, των Αγίων Αποστόλων στο Σοπωτό κ.α.

Το Βενετικό Κτηματολόγιο της Βοστίτσας του 1700 με την ενορία και το ναό του Αγίου Γεωργίου (Το 1817 πιθανόν να έπαθε μεγάλες ζημιές από το σεισμό. Εσφαλμένα θεωρήθηκε η Μονή της Συνέλευσης, γιατί το 18ο ήταν ενοριακός ναός και το 19ο αιώνα χαρακτηρίζεται ερειπωμένος από τις υπάρχουσες πηγές ) και τον όμορο των Ταξιαρχών στην ίδια θέση,τη σημερινή οδό Ερμού και τη συνέχειά της, οδό Νικολάου Πλαστήρα.

Πηγή: Παναγόπουλος Γεώργιος: Το Βενετικό Κτηματολόγιο της Βοστίτσας. Προσθήκες - Επισημάνσεις Κων. Μεσάζος

Στο Βενετικό κτηματολόγιο του 1700 το πιο κοντινό στην πόλη κατοικούμενο ζευγολατιό που αναφέρεται είναι η Άνω και Κάτω Τέμενη. Οι νικητές Βενετοί βρήκαν τη διετία 1685-87 το Μοριά ερειπωμένο με λίγους κατοίκους και εφάρμοσαν το σύστημα των εποίκων για να αυξήσουν τον πληθυσμό. Η περιοχή είχε εύφορα χωράφια αλλά και δασώδεις ακαλλιέργητες εκτάσεις που παραχωρούνται σε εποίκους από την Αθήνα και τη Ρούμελη. Στην Τέμενη όπως και στη Βοστίτσα, ντόπιοι, έποικοι και αρκετοί Ενετοί ομοιοποιήθηκαν και μετά το 1800 επιδόθηκαν με ζήλο σε νέες καλλιέργειες, έχτισαν σπίτια, μαγαζιά και προόδευσαν.

Χάρτης με το πασαλίκι του Μοριά κατά τη Β' περίοδο της Τουρκοκρατίας και τον καζά της Βοστίτσας.

Στη Β’ περίοδο της Τουρκοκρατίας άλλαξαν πολλά στην περιοχή. Παρατηρείται μείωση πληθυσμού και ερήμωση της υπαίθρου γύρω από τη Βοστίτσα. Στο μεγάλο σεισμό του 1817 έγιναν καταστροφές στην περιοχή με αρκετούς νεκρούς.Το τσουνάμι του Κοριθιακού κατέστρεψε την Κάτω Τέμενη που περιορίστηκε στην Άνω περιοχή. Παρότι αποτελεί συνέχεια της Βοστίτσας, πολλά μέρη της είναι ακαλλιέργητα και δασώδη - ειδικά προς την παραλία για το φόβο πειρατών - και παραμένει μέρος απόκεντρο. Οι πλούσιοι προεστοί Λόντοι, Ζαΐμηδες, Χαραλάμπηδες κατέχουν πολλά κτήματα στην περιοχή. Υπάρχουν και σήμερα περιοχές κτημάτων στο χωριό που ονομάζονται Λοντέικα.

Λόντιδες - Τεμεναίοι. Τοπική Ιστορική Έρευνα από το Αρχείο του Λόντου.

Πηγή: Τύπος της Αιγιάλειας, Βασίλειος Παπαβασιλείου & Αρχείο Τεκμηρίωσης Ιωάννη Κολιόπουλου.

Η περιουσία των Λονταίων πιστοποιείται από «παραχωρητήρια», «πωλητήρια» και «διαθήκες» (Αρχείο Ανδρέου Λόντου τομ. Α΄σελ 216) όπου οι αδελφοί Λόντου ενοικιάζουν σε εννέα Τεμεναίους, στις 18 Ιανουαρίου 1821 με ποσοστό 60/40, εκατό στρέμματα για να φυτέψουν σταφίδα. Οι δύο εξ αυτών είναι οι ιερείς του χωριού, ο παπα Θανάσης και ο παπα Δημήτρης, οι οποίοι συμμετείχαν-ίσως να υπέδειξαν-τη μετατροπή το 1843 του μονύδριου σε ναό. Επίσης σε γράμμα του Ανδρέα Ζαΐμη στον Ανδρέα Λόντο του αναφέρει ότι, όταν πήγε στην Τέμενη για να δει τη σταφίδα του πριν τη Μεγάλη Επανάσταση, στις 8 Αυγούστου του 1819, βρήκε τους γιους του Χριστόδουλου Σολιώτη να κρύβονται εκεί καταδιωκόμενοι. Αργότερα απόγονοι του Σολιώτη έχτισαν σπίτι και διέμεναν στην Τέμενη. Η έκταση της Τέμενης τότε ήταν αρκετά μεγάλη. Οι ιδιοκτησίες των προεστών, που ήταν τεράστιες, είχαν υποστατικά, επιστάτες, υπηρέτες, εργάτες, κουμπάρους, πολιτικούς φίλους και αντιπάλους και καθημερινή επικοινωνία με το χωριό. Είναι επίσης γνωστό ότι επειδή η φορολογία από τους Τούρκους ήταν τότε μεγάλη, αυτοί παραχωρούσαν εκτάσεις της περιουσίας τους στα μοναστήρια που δεν φορολογούνταν και είχαν προνόμια από τον Τούρκο κατακτητή. Αυτό συνέβη με την περιουσία των Λονταίων στην Τέμενη που πέρασε στο μοναστήρι των Ταξιαρχών, στο οποίο καταγράφονται τεράστιες εκτάσεις που διέθετε.

Χαλκογραφία:Βοστίτσα, τέλη 18ου αρχές 19ου αιώνα

Το Γενάρη του 1821 φτάνει ο Παπαφλέσσας στη Βοστίτσα ως απεσταλμένος της Φιλικής Εταιρείας και του Υψηλάντη. Μέσα στην καρδιά του βαρύ χειμώνα του 1820-1821 μαζί με άλλους πενήντα σύνεδρους για να επιλύσει τις κτηματικές διαφορές - πρόσχημα - των μεγάλων μοναστηριών Ταξιαρχών και Μεγάλου Σπηλαίου. Είναι αδύνατο ο σύνεδροι να κινήθηκαν μεταξύ των δύο μοναστηριών στους τότε δρόμους μέσα στο καταχείμωνο. Ο ερχομός στην πόλη τόσων επώνυμων ιερέων και προεστών στην καρδιά του χειμώνα δεν πέρασε απαρατήρητος από τους Τούρκους της Βοστίτσας, του Βοεβόδα Χαλήλ Αγά και του ταμία του Σαντούκ Εμίν.

Ο πραγματικός λόγος ήταν να πεισθούν οι πρόκριτοι και ιερείς του τόπου να ξεκινήσουν τον αγώνα σύμφωνα με το σχέδιο του Υψηλάντη. Μια τόσο σπουδαία διεργασία χρειαζόταν μυστικότητα, προσοχή και διακριτικότητα. Όλοι οι σύνεδροι προφανώς «μοιράστηκαν» να διαμείνουν σε αρχοντικά της πόλης (Λόντου, Μελετόπουλου,Μεσσηνέζη,Δεσποτόπουλου, Αλεξανδρόπουλου) όπου οι ιδιοκτήτες τους ήταν μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία. Είναι επίσης βέβαιο ότι δεν πάρθηκε μια τόσο μεγάλη απόφαση εύκολα με τους προσκελημένους καθημερινά να κινούνται έστω τμηματικά προς και από τον ίδιο χώρο!

Κων.Παπαρρηγόπουλος.Ιστορία του Ελληνικού Έθνους σελ. 621

Ο Αρίστος Σταυρόπουλος στο βραβευμένο έργο του "Η Ιστορία της Πόλεως του Αιγίου'' αναφέρει στη σελίδα 348:"Αλλά που έκειτο το περίφημον μονίδριον περί του οποίου ηγέρθησαν τόσαι αμφισβητήσεις;Πώς δεν υπάρχουντα ίχνη του";

Ποια είναι η μονή του Αγίου Γεωργίου που αναφέρει ο κορυφαίος ιστορικός της επανάστασης Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος «εν τη μονή του Αγίου Γεωργίου περί το Αίγιον», δηλαδή κοντά στο Αίγιο και όχι «εις Αίγιον», μέσα στο Αίγιο, ως μοναδικό τόπο της Συνέλευσης;

Η αυστηρή επιστημονική μέθοδος χρήσης των πηγών και ιστορικών τεκμηρίων αυτής της κορυφαίας ιστορικής μεγαλοφυΐας δεν έχει αμφισβητηθεί από κανένα μέχρι σήμερα. Γνωρίζουμε ότι οι ραγιάδες είχαν ξεχωρίσει χρόνια πριν το γενναίο νεαρό Άγιο Γεώργιο, τον πολεμιστή, που σκοτώνει το θηρίο δηλ. τους Τούρκους. Όταν ήθελαν να προετοιμάσουν αντιστασιακές πράξεις, συναντιούνταν σε ξωκλήσια και μοναστήρια του «ζωντανού αγίου», του Αγίου Γεωργίου. Άρα λοιπόν απομένει να αναλυθεί ιστορικά και να τεκμηριωθεί πού ήταν η Μονή του Αγίου Γεωργίου μέσα από άμεσες ή έμμεσες πηγές.

Χαρακτικό: ΒΟΣΤΙΤΣΑ-ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1821, Kωνσταντίνος Κλουβάτος

Όμως πού θα μπορούσαν να συζητήσουν, να διαφωνήσουν, να συνθέσουν και να αποφασίσουν μυστικά, περί του πρακτέου, σε μέρος ασφαλές πενήντα άνθρωποι μακριά από τα βλέμματα του εχθρού, που ήταν υποψιασμένος, και είχε ζητήσει στρατιωτικές ενισχύσεις από τον πασά της Πάτρας;

Το "χαμένο" μονύδριο του Αγίου Γεωργίου Τεμένηςκαι η μετατροπή του σε ιερό ναό

Πηγή: Αρχείο Τεκμηρίωσης Ιωάννη Κολιόπουλου

Οι πηγές αναφέρονται σε Μονή και όχι σε εκκλησία ή εξωκλήσι. Ναός Άγιου Γεωργίου ως ενορία υπήρχε στο Αίγιο εκεί που βρίσκεται το παλιό νοσοκομείο, ενώ στην περιοχή οι ναοί και εξωκλήσια του Αγίου Γεωργίου ήταν οχτώ στον αριθμό. Μονή Αγίου Γεωργίου ή μονύδριο δηλ. εκκλησία μοναστηριακού τύπου όπως έχει περιγραφεί, υπήρχε μόνο στην Τέμενη, όπου τα ίχνη του χάνονται περίπου το 1843 όταν το μονύδριο μετατρέπεται σε εκκλησία του χωριού.

Χάρτης της Αιγιάλειας
Πηγή: Αρχείο Τεκμηρίωσης Ιωάννη Κολιόπουλου
Ας δούμε τα επιχειρήματα που διατύπωσε και υποστήριξε ο συντοπίτης, ερευνητής Ταξίαρχος ε.α. Κολιόπουλος Ιωάννης, ο οποίος έθεσε τις βάσεις της ιστορικής ανακάλυψης και τεκμηρίωσης στο ερώτημα:

Πού βρισκόταν και γιατί επιλέχτηκε η Μονή του Αγίου Γεωργίου Τεμένης;

Βρισκόταν στη σημερινή θέση της, στην κορυφή της περιουσίας των αδελφών Λόντου στην Τέμενη.

Η τεχνική έκθεση και η χρονολόγηση από την 6η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων προσδιορίζει την ηλικία και τη χρήση του κτιρίου (Μονύδριο) και γι' αυτό έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο.

Δεν υπάρχει άλλος ναός - εξωκλήσι Αγίου Γεωργίου στην περιοχή με τεχνικά χαρακτηριστικά μονυδρίου.Ο μοναδικός είναι της Τέμενης. Ποτέ δε χάθηκε. Απλά δεν ερευνήθηκε επιστημονικά.

Απείχε 3,5 χιλιόμετρα από το Αίγιο, θέση προσβάσιμη σε απόσταση που ήταν σχετικά εύκολο να διανυθεί.

Δεν ήταν στο άμεσο βλέμμα των Τούρκων. Ήταν τόπος απόμερος και απομονωμένος.

Βρισκόταν πολύ κοντά στις φιλονικούμενες εκτάσεις των δύο Ιερών Μονών Ταξιαρχών και Μ. Σπήλαιου, άρα ήταν εύκολη η δικαιολογία στους Τούρκους για επιδίκαση των κτηματικών τους διαφορών σε περίπτωση εφόδου.

Ο χώρος είχε εμβαδόν 145 τ.μ. όπου οι σύνεδροι χωρούσαν άνετα.

Οι Λόντοι γνώριζαν πολύ καλά την περιοχή και τα περάσματα διαφυγής σε κάθε περίσταση.

Οι έμπιστοι συνεργάτες του Λόντου στην περιοχή μπορούσαν να εξασφαλίσουν την ασφάλεια και την εχεμύθεια για τη συγκέντρωση τόσων σπουδαίων προσώπων, κάτι που έγινε. Κανένας Τεμεναίος δεν τους πρόδωσε.

Ο λόγος και ο αντίλογος, που αποδεδειγμένα ήταν έντονος στη Συνέλευση ανάμεσα στις δυο «τάσεις» του Παπαφλέσσα και του Παλαιών Πατρών Γερμανού, χρειαζόταν μέρος ήσυχο, απομακρυσμένο από τον αστικό ιστό της πόλης.

Ο Ταξίαρχος ε.α Κολιόπουλος Ιωάννης. Ανακάλυψε, έπειτα από έρευνα, το σημείο όπου πραγματοποιήθηκε Η Μυστική Συνέλευση της Βοστίτσας, στην Τέμενη Αιγίου, στο σημερινό εκκλησάκι - μονύδριο τότε - του παλαιού ναού Αγίου Γεωργίου.

Όλα τα ερευνητικά ερωτήματα, το θεωρητικό πλαίσιο με το συγκείμενο της εποχής, η αναζήτηση των ιστορικών πηγών η παρουσίαση των ευρημάτων, η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, η ερμηνεία και τα ζητήματα δεοντολογίας που προέκυψαν, παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά από τον Ταξίαρχο ε.α. Ιωάννη Κολιόπουλο που ερεύνησε το θέμα δεκαπέντε χρόνια.

Η αρχή έγινε στην εφημερίδα «Τύπος της Αιγιάλειας» σε τρεις συνέχειες το 2012.Κατόπιν ο ερευνητής υπέβαλε το 2014 πλήρη φάκελο της έρευνάς του στην ΙΛΕΑ, στο Δήμο Αιγιαλείας, στη Μητρόπολη Καλαβρύτων & Αιγιαλείας, στο συμβούλιο του Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Τεμένης, στην Κοινότητα και στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού.

Το εξώφυλλο του ομώνυμου βιβλίου που παρουσιάστηκε στις 27/10/2019 στο ενοριακό κέντρο του Αγίου Γεωργίου στη Τέμενη από τις κ.κ Μπεντεβή και Δημητρίου.

Έτσι η αναζήτηση πήρε το δρόμο της επιστημονικής τεκμηρίωσης. Μεγάλη συνεισφορά στην ανάδειξη του μνημείου έχει το εκκλησιαστικό συμβούλιο του Αγίου Γεωργίου Τεμένης, η ΙΛΕΑ και ο χορηγός του βιβλίου Βασίλειος Σπηλιόπουλος. Η έκδοσή του, που επιμελήθηκαν η Προέδρος της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρείας Αιγιαλείας κ. Βάνα Μπεντεβή, Φιλολόγος Ιστορικός και η κ. Χρύσα Δημητρίου, Θεολόγος - Αρχαιολόγος με τίτλο: «Ο ΑΗ ΓΙΩΡΓΗΣ ΤΗΣ ΤΕΜΕΝΗΣ,ΤΟ ΜΟΝΥΔΡΙΟ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ», τεκμηριώνει και συμπληρώνει την έρευνα του κ. Κολιόπουλου ότι:

«Εδώ, στον οικισμό της Τέμενης Αιγίου μέσα στο κτίσμα «μονή Αγίου Γεωργίου» έγινε τουλάχιστο μια συνεδρίαση της Μυστικής Συνέλευσης της Βοστίτσας, μεταξύ 26-30 Ιανουαρίου 1821 και πάρθηκε η μεγαλύτερη πολιτική, προεπαναστατική απόφαση ελευθερίας. Ήταν το γεγονός που δρομολόγησε την έναρξη της επανάστασης του 1821».

Ο Αη Γιώργης της Τέμενης, περιμένει την ανάδειξη, την αναπαλαίωση και την αξιοποίηση, όπως πολλά μνημεία της Αιγιάλειας Γης. Αρκεί αυτοί που ασχολούνται ή σκοπεύουν να ασχοληθούν με τα κοινά να ενώσουν τις τελείες ανάμεσα σε αυτά που δηλώνουν και σε αυτά που πρέπει να πράξουν...

Μεσάζος Κωνσταντίνος, δάσκαλος