Η ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ

Στην αρχαία ελληνική  οι παρελθοντικοί χρόνοι έπαιρναν  αύξηση, ένα μόρφημα ε- αν το θέμα του ρήματος άρχιζε από σύμφωνο (συλλαβική αύξηση) ή τα μορφήματα η- και ω- αν το θέμα του ρήματος άρχιζε από φωνήεν (φωνηεντική αύξηση). 

Στη νέα ελληνική η αύξηση διακρίνεται σε συλλαβική, φωνηεντική και εσωτερική.

   Συλλαβική αύξηση

Η συλλαβική αύξηση εμφανίζεται στον Παρατατικό και στον Αόριστο  των ρημάτων που αρχίζουν από σύμφωνο και «αυξάνει» το θέμα του ρήματος σε δισύλλαβο.Η αύξηση διατηρείται στον ενικό και στο γ΄πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής. 

 (π.χ. έ-λυν-α, έ-λυσ-α, έ-γραφ-α, έ-γραψ-α)

Ορισμένα λόγια ρήματα εμφανίζονται με συλλαβική αύξηση στο τρίτο ενικό και τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του αορίστου της παθητικής φωνής, αλλά αυτή η αύξηση είναι άτονη (π.χ. εστάλη/εστάλησαν, ελέχθη/ελέχθησαν)

     Φωνηεντική αύξηση

Η φωνηεντική αύξηση διατηρείται σε περιορισμένο αριθμό ρημάτων της νέας ελληνικής, και μάλιστα όταν τονίζεται το αρχικό φωνήεν του θέματος (π.χ. ελπίζω – ήλπιζα, ελέγχω – ήλεγχα/ήλεγξα, αίρω – ήρα/ήρα, κατευθύνω – κατηύθυνα/κατηύθυνα, παράγω – παρήγα/παρήγαγα).

Υπάρχει μια κατηγορία ρημάτων της νέας ελληνικής που παίρνουν αύξηση η-. Αυτά είναι: θέλω, παρατατικός ήθελα, ξέρω, παρατατικός ήξερα, πίνω, αόριστος ήπια.  

  

      Εσωτερική αύξηση

Στην κοινή νεοελληνική υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός από σύνθετα ρήματα με προθέσεις (αρχαίες και νέες) που παίρνουν εσωτερική αύξηση στον παρατατικό και στον αόριστο (διαμένω [διά+μένω] – διέμενα, διέμεινα).

Υπάρχουν ρήματα που παίρνουν υποχρεωτικά αύξηση. π.χ.αμφιβάλλω – αμφέβαλα, διακόπτω – διέκοψα, συλλαμβάνω – συνέλαβα κτλ.

 Το ζήτημα βέβαια της εσωτερικής αύξησης είναι περίπλοκο. Σε επίσημο ύφος λόγου (εφημερίδες, περιοδικά, επιστημονικά βιβλία και περιοδικά) παρατηρείται ευρεία χρήση της εσωτερικής αύξησης (άτονης) ακόμα και σε ρήματα που δε συνηθίζονται με αυτή στον καθημερινό λόγο. Π.χ.: ανα-γνωρίζω – ανεγνώρισα, δια-μηνύω – διεμήνυσα, δια-τελώ – διετέλεσα (άτονη εσωτερική αύξηση).

Αντίθετα, σε λογοτεχνικά κείμενα και στον προφορικό λόγο παρουσιάζονται σύνθετα ρήματα με προθέσεις χωρίς αύξηση, και μάλιστα ρήματα που συνήθως παρουσιάζονται με αύξηση. Έτσι, έχουμε: διάκρινες αντί διέκρινες, διάσωσε αντί διέσωσε κτλ.

Η προστακτική δεν παίρνει ποτέ αύξηση (π.χ. διάταξε – διατάξτε). Συχνά όμως στον προφορικό λόγο τα σύνθετα ρήματα με προθέσεις απαντώνται με αύξηση: ανέθεσε, επέστρεφε, περιέγραψέ μου το.

	Ενεστώτας Οριστικής	Αόριστος Οριστικής	Αόριστος Yποτακτικής	Αόριστος Προστακτικής
1.	αναθέτω	ανέθεσα ή ανάθεσα	να  αναθέσω	ανάθεσε αναθέστε
2.	παραγγέλνω	παρήγγειλα	να παραγγείλω	παράγγειλε παραγγείλτε
3.	περιγράφω	περιέγραψα	να περιγράψω	περίγραψε περιγράψτε
4.	υπογράφω	υπέγραψα	να υπογράψω	υπόγραψε υπογράψτε

      πηγή:Γαλανόπουλος Ιωάννης-ΠΤΔΕ Πατρών

                                                                                 "ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΩΣ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ"